Ovenmond

Er zijn diverse mogelijkheden om de overspanning van de ovenmond van een broodoven of pizzaoven te maken. Meest voor de handliggend is een horizontaal hoekijzer of een stenen boog. Ook kan je natuurlijk een kant-en-klaar kozijn kopen of (laten) maken, bijvoorbeeld van gietijzer.

soorten overspanning

hoekijzer

De overspanning kan uitgevoerd worden met een horizontaal geplaatst hoekijzer. Hoewel dit in eerste instantie simpel lijkt, valt het toch tegen. De overspanning is snel klaar maar je verplaatst het probleem naar de stenen erboven. Het is namelijk nogal lastig om de stenen boven het hoekijzer netjes te laten "landen" op het ijzer. Een boog is niet zo heel veel moeilijker, maar wel veel mooier, natuurlijker en robuuster. Hieronder is beschreven hoe je een boog kunt maken.

stenen boog

Zorg ervoor dat de voorkant van de opening een stukje buiten de buitenomtrek van het gewelf komt te liggen zodat de boog wat body krijgt. Maar ook weer niet zover dat de boogstenen niet lang genoeg zijn om het bovengelegen gewelf te ondersteunen.

de boogmal

Maak een mal voor de boog. De hoogte van de mal is bij de uiteinden ongeveer gelijk aan een strek. De hoogte in het midden is in dit voorbeeld gelijk aan ongeveer 2/3 van de hoogte van de koepel. De werkwijze is vergelijkbaar met het maken van de mal voor het gewelf. Teken de boog (parabool of cirkeldeel) met dun potlood uit op een houten plaat en zet de boogstenen erboven. Als je geen voeg wilt aan de onderkant van de boog kan je dit regelen door te spelen met de curve van de boog, de afmeting van de (middelste) sluitsteen en de de hoogte aan de uiteinden van de boog. Volg met dik potlood de geplaatste stenen en zaag de boog uit. Maak een kopie van de boog en bevestig ze tegen elkaar aan met vulhout ertussen. De dikte van de totale mal is iets meer dan een halve steen zodat de boogstenen er op blijven liggen en er aan de achterkant ruimte is om de stenen af te kunnen tekenen.

boogstenen op maat

Het op maat maken van de boogstenen is het moeilijkste werkje. De meeste boogstenen worden 2 keer gezaagd, 1 keer volgens de binnenomtrek van het gewelf en 1 keer volgens de omtrek van de naast- of bovengelegen gewelfstenen. Om een idee te krijgen van hoe de boogstenen gezaagd moeten worden de volgende overwegingen.

1) De binnenomtrek van het gewelf kan je als volgt op de stenen overnemen. Neem een stuk touw (b) ter lengte van de afstand tussen het midden van de ovenvloer en de binnenkant van het gewelf (ter hoogte van de 5e rij gewelfstenen). Knoop een klein dun potloodje (a) aan het ene uiteinde (steek het potlood niet te ver door het touwtje heen). Laat iemand anders het andere uiteinde vasthouden in het midden van de ovenvloer. Leg een steen op de boogmal. Hou het touw strak en het potloodje goed loodrecht op het touw. Teken met het potloodje de omtrek van het gewelf (c) af op de beide platte kanten van de steen. Haal de steen weg en verbind de op de platte kanten getekende lijnen door middel van een lijn aan de strekse kant van de steen. Herhaal dit voor alle boogstenen.

Indien gebruik wordt gemaakt van een haakse slijper (230mm) om de stenen te zagen zet de stenen dan goed (!!) vast en wel zo dat de te zagen snede verticaal komt te liggen. Bijvoorbeeld in een workmate waarvan je alleen de onderste pootjes openklap. De klemmen van de bank liggen dan zo'n 20 cm boven de vloer. Je behoeft de slijper dan niet te hoog op te tillen en kan het blad rustig verticaal in de steen laten zakken. Zaag alle stenen en leg ze terug op de mal om te kijken of het plan is gelukt.

2) Van de boogstenen (A + B) aan het uiteinde kan je vrij gemakkelijk bepalen hoe deze verder gezaagd moeten worden; de aansluitende steen van het gewelf geeft een goed beeld van hoe deze boogstenen gezaagd moet worden. Tijdens het puzzelen is het handig als de stenen van het gewelf op de vierde en vijfde rij nog niet zijn vastgemetseld.

3) Voor de overige stenen is de tweede zaagsnede een stuk lastiger. Met behulp van de mal van het gewelf kan je voor de sluitsteen (C) bepalen hoe de snede moet lopen. Teken daartoe op de mal een lijn (D). Zet de mal tegen de sluitsteen aan en neem het vervolg van de lijn over op de sluitsteen. Voor de andere boogstenen werkt dit veel minder goed omdat de boogstenen schuin hangen ten opzichte van de mal. Je kan daarom de zaagsnedes voor de stenen tussen B en C wellicht beter op het oog itereren.

4) Als de linker en rechterkant van de opening elkaars spiegelbeeld zijn (dat zou zo moeten zijn), betekent dit dat je slechts een kant moet uitpuzzelen. Voor de boogstenen van de andere kant neem je dan de maatvoering in spiegelbeeld over.

5) De bovenstaande meetmethoden geven geen supernauwkeurig resultaat maar in ieder geval wel een goed beeld van hoe de de stenen gezaagd moeten worden. En hier komt dan het betere beeldhouwrwerk om de hoek kijken. Als je twijfelt aan de zaagsnede neem dan eerst wat minder materiaal weg, leg de stenen weer op de mal en kijk wat er nog vanaf moet. Leg de stenen van de boog dus eerst uit zonder gebruik van mortel om te kijken of alles klopt.

6) Voordat je je duurbetaalde vuurvaste stenen gaat verzagen kan je natuurlijk ook gewoon eerst wat oude bakstenen op maat zagen en vervolgens de maatvoering overnemen op de vuurvaste stenen.