Koboldje van Herman

Na eerste schetsjes en een carte blanche van moeder de vrouw en de kinderen (die al direct mensen aan het uitnodigen zijn om pizza te komen eten) is de eerste spade enkele weken terug in de grond (en in de nodige wortels) gegaan.

Er is een gat gegraven van 65 cm diep, waarin een gewapende betonnen funderingsplaat is gestort van 20 cm hoog (steigerplanken op zijn kant; bovenkant horizontaal stellen) en aan alle kanten 20 cm uitstekend (218 x 208 cm2). Daarop is van kalkzandsteenblokken van 21,5 cm breed onder het nulpijl een muurtje opgetrokken (40 cm hoog aan zijkanten en achterkant; 30 cm aan de voorkant voor de latere afwerking met ingemetselde straatwerkklinkers (buitenmaats 178 cm lang x 168 cm breed).

Vanaf het nulpijl is eerst alleen de 80 cm hoge binnenmuur opgetrokken van kalkzandsteenblokken van 10 cm breed, met ankers voor het latere buitenblad (de latere ommetseling die in het zicht blijft). Dit buitenblad zal onderaan gaan bestaan uit een trasraam van oude, keiformaat klinkers en daarboven uit oude, voorheen nog met kalk gemetselde stenen, afkomstig van een of ander gesloopt Frans kasteel, zo vertelde mij de verkoper. Ik kwam in de ban van zoveel historie ..

Het buitenblad zal pas als allerlaatste geplaatst worden. Om de kalksteenblokken werd een bekisting gemaakt van 15 cm hoog (gewoon op de kalksteenblokken vastgemaakt met 8 mm pluggen en 5x50 houtschroeven om de 20 cm; op de hoeken goed verstevigd met klossen hout); binnenin werd een tafel gemaakt die een olifant kon dragen (het nodige geknutsel met oud hout); de openstaande randen werden dichtgekit; er werd een dubbele bouwstaalmat ingelegd (met de 5 cm lang afgeslepen uiteindjes omgebogen (met een dikwandige pijp), zodat het complete project vrijwel een 5 x 2 complete bouwstaalmat kost); en de bak werd volgeblubberd en aangestampt met beton.

Vier dagen later werd de omkisting losgemaakt en 15-18 cm omhooggeschoven (met dezelfde gaten in de bekisting gebruikt voor de schroeven maar nu met de 8 mm pluggen in de beton (zo worden ook veel wolkenkrabbers gebouwd: steeds maar weer naar boven met die omkisting). De gestorte vermiculitelaag (5 Vermiculte :1 Cement,volumedelen) heb ik aan de achterkant 3 cm hoger gehouden dan aan de voorkant. En dan is het nu weer wachten tot de vermiculitelaag goed droog is. Nog een laatste kleine handigheidje: de ingestorte ankers (voor het latere buitenblad) kun je eenvoudig, tijdelijk ombuigen en met ducktape (stagetape voor musici) binnen aan de bekisting plakken voordat de beton gestort wordt. Als de bekisting daarna verwijderd wordt, zijn de ankertjes zo los te peuteren.

De vuurvaste ovenvloer is gelegd in een natte pasta van 1:1 vuurvaste pottebakkersklei en zilverzand (mengen met een spouwanker in een boormachine gaat inderdaad prima). Daarna zijn eerst de ovenmond (met een schenkel; achterkant van de stenen afgeschuind) en twee lagen oude vuurvaste klinkers (met een houten mal) geplaatst (met vuurvaste mortel). Omdat de ovenwand 20 cm dik wordt, is gewerkt met stenen wiggen. Dit is nogal een gepuzzel, temeer omdat de wiggen van de oude klinkers nauwelijks te slijpen zijn met een diamantschijf; ze zijn gewoon veel te hard. Dit is echt werk voor een stenenknipper, een beitel, vele klodders cement en een goede voegspijker. Uiteraard is de binnenkant van de oven steeds direct na het metselen schoongemaakt met een natte handdoek.

Daarna is een boogvorm van rivierenzand (stratenmakerszand aangebracht. Deze is voor de volgende gemetselde lagen bedekt met aluminiumfolie. Dit is goed in de vorm te plooien en het zorgt er voor dat er niet teveel vocht vanuit het cement in het rivierenzand trekt. Een probleem is nu wel dat de zichtzijde van de stenen (aan de binnenkant van de oven) niet meer schoongemaakt kunnen worden. Ik zat er nog aan te denken om deze koppen in te smeren met vaseline of zoiets. Aan de andere kant zal de oven toch ook weer zwart/grijs blakeren waardoor dit geknoei gecamoufleerd wordt (hopelijk).

Ik kan het toch niet laten om alvast een klein tipje van de sluier op te lichten. Gekregen van een vriend die deze oude sluitsteen voor in de ovenmond nog ergens had liggen als grafzerkje voor zijn cavia.

We zijn alweer wat opgeschoten (zie a.u.b. de foto, waarop het eerste kleine vuurtje in de oven te zien is). De buitenmuur is opgetrokken tot de vuurvaste bodemplaat (voor de segmentboog is een straal van 68 cm gebruikt)en nu is het wachten op de bestelde Belgische hardstenen platen die rond de oven komen. Daarna kan de schoorsteen opgemetseld worden en kan de isolerende mantel (vermiculite met cement) aangebracht worden. De eerste gedroogde tomaatjes met basilicum en thijm in olijfolie (overnacht gedroogd) waren uiteraard de lekkerste die er bestaan; het drogen van pruimen kost veel meer tijd en de rooksmaak past er ook niet zo goed bij, maar misschien is dit een beginnersfoutje ?

O ja, en ik liep ook nog tegen de volgende fouten aan: 1. Op het zandformeel had ik nog aluminiumfolie gelegd om het te snel uitdrogen van het vuurvaste cement te beperken. Dit had ik dus beter niet kunnen doen (of met plastic folie). Toen het zand weggegraven werd, bleek het aluminiumfolie aan het cement te plakken. Dit kostte het nodige peuterwerk en resten aluminiumfolie moesten zelfs met een staalborstel verwijderd worden. Niet meer doen dus. 2. De eerste twee lagen stenen werden nog zonder formeel gezet en konden keurig afgewerkt worden. Door een zandformeel te gebruiken was het moeilijker om volle voegen te krijgen en kon de cement ook niet meer van de koppen van de stenen geveegd worden voordat het was uitgehard. Dit geeft een slordigere binnenkant van de oven en ook moesten naderhand nog enkele open naden opgevuld worden. Langer zonder zandformeel werken dus ....

Alweer een stapje verder: de eerste gebakken pizza (nog zonder isolatielaag en zonder schoorsteen) was binnen 2 minuten verbrand. De vulling smaakte echter geweldig. De volgende pizza's waren daarentegen niet te versmaden (maar dat hoef ik jullie natuurlijk niet uit te leggen). Het bleek toch gewoon een kwestie van de pizza blijven draaien gedurende 1-2 minuutjes en dan achteraan, bovenin nog even een goud laagje op het deeg bakken.

Trouwens: voor het deeg kwam een bevriende kok nog aanzetten met een recept dat kinderen (en groten) nogal lekker vinden omdat het wat zachter is: eerst 2 kg meel met 4 zakjes zelfrijzend bakpoeder, 6 eieren, zout, behoorlijk veel Toscaanse kruiden en water en wat melk mengen, daarna kneden en olijf/slaolie toevoegen om het deeg wat gladder en smeuiger te maken (en daarna nog wat droog meel toevoegen tijdens het kneden en uitrollen. Geen gedoe met gist en wachten. Dit is gewoon een kwestie van 20 minuten werk (en natuurlijk net zoveel werk om de witbepoederde keuken wat op te kuisen). Direct daarna pizza versieren en richting oven. Het zelfrijzend bakmeel rijst dus tijdens het bakproces van 1-2 minuten. Geweldig.

De oven is alweer wat verder gevorderd. Rond de oven is eerst op maat een vensterbank gemaakt van Belgisch hardsteen (26 cm breed, 4 cm dik, voorkant 8 cm overstek, zijkanten 5 cm overstek, compleet met waterslag aan de onderkant rondom ingefreesd, zodat de muur droog blijft). Op de vensterbank is de schoorsteen gemetseld met een inwendig rookkanaal van 63 x 10 cm2). Boven de oven is ook een afdak in wording.

Inmiddels is ook de isolatielaag (5 emmers vermiculite op 1 emmer portland cement zonder kalk) rond de koepel aangebracht. Dit is in twee dagen gebeurd (en werkte vooral goed met een spaan waarachter steeds de isolatiemortel gegooid werd met een troffel en een spaan). De eerste dag is een grove laag van 5-10 cm dik aangebracht en hier zijn \'s avonds ca. 30 pinnetjes (stukjes installatiedraad) ingestoken van 15 cm lang. De oven leek zo wel een stekelvarken maar de 2e dag kon zo wel rondom de goede diktemaat aangehouden worden (en ook omdat op de hardstenen platen de dikte was aangegeven met potlood en plakband rondom). De pinnetjes zijn verwijderd tijdens het aanbrengen van de tweede laag.

Het modelleren was nog een hele klus maar inmiddels hebben we dus een dinosaurus-ei in de tuin. Welke waterdichte afwerking we gaan gebruiken weet ik nog niet; op "broodoven.com" staan behoorlijk wat mogelijkheden en op het internet kwam ik zelfs nog prachtige voorbeelden van mosaiken tegen (misschien toch teveel poppenkast). Eerst het ei maar eens enkele weken laten drogen .. Inmiddels is ook de binnenkant van de schoorsteen aangesmeerd (met de hand) met vuurvaste mortel. Dit was nogal een geklieder maar het was echt nodig omdat de binnenkant zeer grillig was. We kunnen maar moeilijk wachten tot we weer pizza kunnen gaan bakken.

Inmiddels zijn ook de hardstenen platen op de schouders van de schoorsteen en bovenaan geplaatst en heeft mijn vader (die nog steeds smid/metaalbewerker is) een heuse, losse deur voor de ovenmond gemaakt waar ik enorm blij mee ben. De deur is gemaakt van 3 mm plaatstaal met koperen klinknagels en is 10 cm dik zodat ze niet om kan vallen.

Via een luikje bovenin is de deur gevuld met losse vermiculite voor een nog betere isolatie. Dat het werkt mag blijken uit het feit dat 24 uur na het doven van de oven de temperatuur nog steeds 70 graden Celsius was en dat terwijl het vroor. Wel zijn er natuurlijk ovenwanten nodig om de hete deur er uit te halen bij het broodbakken.

Pizza bakken gaat zo snel dat de deur hiervoor niet gebruikt wordt. Inmiddels hebben we al weer vele pizza's en ook al enkele broden gebakken (waarbij ook een schaaltje water in de oven is geplaatst). Ook wordt er aan de oven een open schuurtje gebouwd (3x7m2)voor nog meer bakplezier (zie a.u.b. foto 3). De staanders zijn spoorbielzen die je voor een appel en een ei kan kopen; het balkhout en de gepotdekselde planken zijn grotendeels tweedehands en ik had de mazzel nog wat oude gietijzeren ramen op de kop te kunnen tikken.

Op foto is ook te zien dat de oven nog onder een oude garagedeur staat. Ik wil het ei nog gaan verven met mineraalverf maar toch ook nog een klein lessenaar-dakje er boven gaan maken (aflopend in de richting zoals de garagedeur aangeeft). Dit is nodig omdat er wat kleine scheurtjes in het ei zitten die ook verder open gaan staan als de oven heet is (tot 2 mm). Dit kan niet opgevangen worden door een elastische verflaag, afkitten of weer opnieuw afsmeren. Ik had dus i.p.v. een vermiculite-cementmengsel beter een thermische deken kunnen gebruiken met daaroverheen een gewapende afwerking; deze vangt het uitzetten van de oven waarschijnlijk beter op. Afijn, scheurtjes schijnen er bij te horen.

Ik heb ook nog overwogen om het ei in te pakken in een schort van loden of zinken slabben (bijv. zoals vissenschubben) maar dat vond ik eigenlijk ook niet mooi. Bovendien heeft een lessenaardak als voordeel dat je er ook takkenbossen, bosjes uien e.d. onder kan drogen en dat de kat droog kan zitten (bovenop het warme ei heeft ze haar plekje reeds ingepikt).

En dan hier nog een sfeerplaatje van 2e kerstdag. Pizza !