De oven van Rik

Begin van de maand begonnen met mijn ovenproject, als het aan mij ligt wordt Tilburg dit jaar een brood/pizzaoven rijker.

Eens even lekker knippen, plakken en schetsen om gevoel voor proportie te krijgen. Het plan is dat de oven een binnendiameter van 90 cm krijgt. Tel daar de vuurvaste stenen (10 cm), isolatie (10 - 12 cm) en de afsmeerlaag bij op en je komt op een buitendiameter van 140cm. Daarnaast wil ik nog wat 'aflegruimte' naast de oven hebben, er komt dus ook nog een soort van blad naast de oven.

Al schetsend rijst de vraag of er nu wel of geen schoorsteen op de oven moet komen. Ik geloof dat ik een oven zonder schoorsteen mooier vindt, maar weet niet of ik die ongestraft achterwege kan laten.

Ik heb een fundering van 50 cm diep gegraven. Op de bodem van de geul heb ik twee restant zakken snelbeton gegoten, waarna ik de boel met oude bakstenen op peil heb gemetseld. De bestaande grondkabel heb ik maar gewoon in de fundering mee gemetseld. Ik heb wel even een loze leiding in de fundering gelegd, je weet immers maar nooit...

De boel vervolgens afgestort met beton. Er verdwijnt toch nog een imposante hoeveelheid materiaal in die kuil.

Het fundament voor de oven ligt; alleen jammer dat een uur na het nemen van deze foto de kat er overheen liep - staan nu zo'n twintig pootafdrukken in.

De ruwe onderbouw voor de oven staat zo'n beetje en de kolom waar straks met aflegblad op komt te liggen is in wording. De onderbouw doet zijn naam "ruw" eer aan, maar dat is geen probleem want er komt uiteindelijk een pleisterlaag over de hele oven. Op de onderbouw ben ik van plan een aantal zwaluwplaten te leggen, en dan vervolgens een 10cm dikke betonplaat te storten. Daarop kan dan weer de 10cm perlite waarna het eindelijk tijd wordt voor het echt oven bouwen. Die vuurvaste stenen liggen me nu al meer dan 1,5 jaar aan te kijken, dus het wordt zo langzamerhand wel eens tijd.

Eerst een bekisting voor de betonplaat onder de oven gemaakt - incl. as-sleuf. Aangezien ik mijn oven ga bepleisteren kan ik eenvoudigweg de bekisting aan de muurtjes vast maken met een paar slagpluggen. Vervolgens op de bodem zwaluwstaartplaat gelegd.

Vervolgens heb ik vandaag ongeveer 10 cm beton in de bekisting gestort; 14 zakken beton + 2 wapeningsmatten. Misschien zijn de wapeningsmatten wat overdreven, maar het kan maar beter te sterk dan te zwak zijn was mijn gedachten. Nu staat de boel afgedekt te drogen/harden. Dus op dat front even niks meer te doen, dus toen maar verder met de kolom naast de oven waar straks het aflegblad op afgesteund gaat worden. Gebruik van baksteen heeft overigens geen hoogdravende reden; ik had net te weinig kalkzandstenen en de bakstenen lagen nog ergens in een hoek van de tuin - wie wat bewaart ...

Na een paar dagen drogen de bekisting verwijderd, en voor de show even een zwaluwplaat als aflegblad neergelegd. Begint al ergens op te lijken, het enige wat nog mist is een oven...

Vandaag de isolatielaag gestort waar de vloer van de oven op komt te liggen. Eerst een bekisting gemaakt van 3 mm multiplex. Na wat passen en meten vervolgens een laag bestaande uit 6 volume delen vermucilite, 1 deel cement en zo'n 7 delen water gestort. Voor mijn gevoel nog behoorlijk wat water, maar anders kreeg ik het toch echt niet 'plakkend'. Laag is ongeveer 10 cm dik.

Nu de isolatielaag aan het drogen is maar eens begonnen met een ander stukje huisvlijt... De mal om de koepel omheen de metselen. Een frame gemaakt van een flinke lat en vervolgens bekleed met 3 mm multiplex. Foto toont half-fabrikaat, ik heb er ook nog de ovenmond aan geknutseld. Wanneer de koepel straks gedroogd is kan ik de mal eruit zagen en blijft het geheel - met een beetje mazzel - staan.

Vanavond alvast de vuurvaste stenen op maat gemaakt zodat ik die morgen op de isolatielaag kan plakken. Diamant-schijf bleek niet zo'n succes om door de stenen te komen. Het materiaal is blijkbaar te hard waardoor de schijf smelt... Gelukkig gaat het kappen van de stenen wel heel aardig, gewoon een steenbeitel op zijn kant op de steen leggen en een paar rake klappen met een vuistje. Misschien voor de koepel toch maar even een steenknipper huren.

Nu de vloer al op maat is, is het een koud kunstje de vloer op de vermucilite onderlaag te plakken. Na het plakken van de vloer bedacht ik mij dat het misschien toch handiger is - i.v.m. de druk van het gewicht van de koepel - om de vermuciliteschijf die ik had gestort iets groter te maken. Ik had er geen goed gevoel bij dat de wand van de oven tijdens het bouwen precies op de rand van het vermucilite stond, als er wat vermucilite afbrokkelt is er al gauw geen ondersteuning meer voor de ovenwand.

Dan nu begonnen met het echte werk; de koepel metselen. Mijn malletje bewijst mij hier een goede dienst, al valt het mij niet tegen hoe stevig de stenen al na een paar minuten liggen. Vooral voor de vormvastheid is zo'n mal een uitkomst. Wanneer je de stenen op het oog stapelt ben je snel geneigd - ik althans - de hellingshoek te klein te maken, waardoor het geen bol maar meer een parabolische vorm wordt.

De vuurvaste mortel die ik had gekregen van de glasfabriek en die ik tot op heden gebruikte voor het metselen van de koepel blijkt niet te hechten aan de vuurvaste stenen die ik heb. Ik heb een experimentje gedaan door de stenen met normale specie aan elkaar te 'plakken' en dat gaat prima - ik krijg de stenen met geen mogelijkheid meer van elkaar. Ik heb echt het idee dat het aan de gebruikte mortel ligt, want daarbij treedt geen enkele hechting op, na meer dan twee dagen drogen zijn de stenen met geringe kracht van elkaar te trekken. Ik ga de koepel weer afbreken en opnieuw opbouwen met goede mortel.

Het afbreken van de koepel gaat mij toch wat aan het hart, maar het moet toch maar gebeuren. Voordeel is wel dat aangezien de 'specie' niet hecht, de stenen lekker makkelijk los te maken zijn. Sterker nog, de stenen die al een week in de 'specie' liggen komen er nagenoeg schoon uit. Ik ben nu weer terug bij de vloer die er wel goed in ligt.

Vanavond eens gekeken hoe het met de hechting zit van de nieuwe mortel die ik gekregen heb. De mortel is nog wat 'zacht' tussen stenen die ik nat gemaakt had; zacht als in een schroevendraaier nodig om er gat in te duwen. De situatie bij de stenen die ik droog had gelaten ziet er beter uit, de mortel is hard en de stenen zijn niet meer van elkaar te trekken/schuiven. Zelfs van het van behoorlijke hoogte op de tegels laten vallen zijn ze niet onder de indruk. Door de mortel heet te stoken zou het zijn uiteindelijke hardheid moeten bereiken, dus er ook maar meteen een halfuurtje een gasbrander op gezet. Stenen blijven aan elkaar zitten en mortel wordt inderdaad harder. Lijkt mij een duidelijk geval van 'Experiment geslaagd'.

Opnieuw begonnen met het bouwen van de koepel. Ik volg nu wel een iets andere aanpak dan ik de eerste keer deed. Ik ben met de ovenmond begonnen; daar heb ik wel even een nieuwe mal voor gemaakt. Ook denk ik dat ik voor de eigenlijke koepel een losse mal ga gebruiken. Mocht dat niet werken dan stort in de boel vol met zand en steun ik de stenen daar tegen af. De triplex mal die ik eerst gebruikte was toch wat bewegelijk, waardoor de stenen - als de mortel nog nat is - wat van elkaar af gleden.

Fijne aan deze kant-en-klaar mortel is dat je op elk moment kan besluiten te stoppen; deksel erop en de volgende dag weer lekker verder smeren.

Morgenavond nog wat stenen taps slijpen, en hopelijk deze week de boel sluiten. Mooie aan deze mortel is dat ze meteen gestookt kan worden. In de glasfabriek wordt deze mortel rechtstreeks op de hete (binnen temperatuur ongeveer 1200 graden Celcius, buitenwand ongeveer 600 graden Celcius) ovens gesmeerd in geval van kleine reparaties, waardoor het meteen uithardt.

Aardig glasfabrieks weetje is dat men voor de wanden van de 'king-size' Alan Scott glasovens geen mortel gebruikt, maar glas. De stenen voor de oven worden 'koud' gestapeld. Vervolgens stookt men de oven op en voedt glas in de oven. Dit glas smelt natuurlijk en trekt tussen de stenen, waar het stolt omdat de buitentemperatuur van de oven beneden het smeltpunt van het gebruikte glas ligt. Het gewelf wordt overigens wel gemetseld, omdat daar geen glas komt - als alles goed gaat...

Wat trouwens fijn werkt is een laagje zand op de ovenvloer; de naar beneden vallende specie maakt dan geen vlekken op de vloer. En de aangedroogde specie pak je eenvoudigweg uit de oven. Ook kan je rustig met een natte spons de koepel schoonmaken zonder dat het een geklieder op de vloer wordt.

Geholpen door het mooie weer afgelopen avonden ben ik zover dat de koepel gesloten is. En om dat te vieren een flesje pannenbier gedronken.

Het laatste stuk van de koepel was wat lastig te doen met de mal die ik gemaakt had, omdat de stenen toch wel erg veel last van de zwaartekracht kregen. Onder die scherpe hoek blijven ze lastig liggen en schuiven ze - voordat de specie droog is - toch wat de koepel in. Om dat te voorkomen heb ik een kleine stellage in de koepel gemaakt van een aantal stenen met daarop een ronde plaat. Op de plaat heb ik vervolgens een zakje speelzand gestort en daar het resterende deel van de bolvorm uit gevormd.

Ik moet zeggen dat ik heel tevreden ben met het resultaat. Overigens is op de foto van de binnenkant van de koepel te zien dat ik boven in de koepel wat gesmokkeld heb. Om te voorkomen dat de voegen te breed zouden worden heb ik kruisje gemaakt en de resterende kwadranten opgevuld met driehoekige stukken steen.

Wat nog rest alvorens een vuurtje te stoken - om de specie/lijm te laten harden - is het afsmeren van de overgang van koepel naar ovenmond; aan de binnenzijde wel te verstaan. Daar zitten toch nog wat dikte verschillen omdat ik de mond eerst gemaakt had en daar vervolgens de koepel tegenaan gebouwd heb.

Het grote moment is dan eindelijk daar... Het eerste vuur mag gestookt worden. In tegenstelling tot 'normale' specie hardt de door mij gebruikte specie pas bij hogere temeratuur echt uit. Er moet dus meteen serieus gestookt worden (laten we wel zijn; zo'n oven is natuurlijk gewoon grote jongens speelgoed). Daarnaast zijn de stenen droog verwerkt, dus echt heel veel vocht zou er niet aanwezig mogen zijn.

Eerst natuurlijk rustig aan begonnen en langzamerhand opgevoerd. Tijdens het stoken zag ik twee voegen in de ovenmond die wat kierden, die heb ik eruit gekrabt en er nieuwe specie tussen gestopt (dat ging nog omdat de voegen aan de zijkant van de mond zaten).

Ik heb de oven een flinke tijd laten branden en het viel mij best mee hoeveel hout dat kostte. En dat is de boel nog niet eens geisoleerd, dus dat zal straks nog iets gunstiger worden.

De verleiding was toch wel erg groot. Gedurende het droogstoken is zo'n oven toch heet, en wat deeg is zo gemaakt... Klodder olijfolie, teentje knoflook wat rozemarijn en zeezout. Heb ik ook wat te knagen tijdens het stoken.

Betonmortel gehaald voor het werkblad; flink zweten met dat benauwde weer. Omkisting gemaakt en de boel volgestort. De contouren van het beoogde eindresultaat worden nu echt zichtbaar.

Maar alvorens ik de boel volledig kan isoleren zal ik eerst de ovenmond en schoorsteen doorvoer moeten maken.

Alvorens de isolatielaag af te kunnen maken moet eerst de ovenmond en de schoorsteen aansluiting gemaakt worden.

Een mooie rode mond als je 't mij vraagt. Bovenaanzicht laat de uitsparing voor de schoorsteen doorvoer zien. Ik denk dat ik een plastic bloempot als mal ga gebruiken. Die pot stop in omgekeerd in het gat (dus taps toelopend naar boven) waar ik vervolgens vuurvast cement omheen stort. Aan de bovenkant moet ik dan nog even iets verzinnen om de metalen schoorsteen aansluitring in vast te zetten.

Zo'n dunwandige pot die om nieuwe aangeschafte planten zit 'prop' je omgekeerd in het gat (dus naar boven taps toelopend). Daartegen heb ik laag van zo'n 5 cm vuurvast cement gesmeerd. Aan de bovenzijde heb ik een stalen wanddoorvoer voor een 150 mm kachelbuis geplaatst - deze past ruim in het gat, er moet nog kachelkit o.i.d. tussen.

Vervolgens kon ik de isolatielaag afmaken; uiteindelijk zit er 500 l vermucilite rond de oven - heb zelfs nog een extra zak moeten halen. Daarna kon ik beginnen om de boel af te smeren met mortel - rond de bol met een toeslag. Ik denk dat ik het restant 'Cobo Plus - Waterdichtingstoeslag voor mortel of beton' toevoeg; dat heb ik ooit gebruikt om mijn lekkende kelder weer dicht te maken en tot op de dag van vandaag is die nog droog.

Het voegen van de ovenmond is gedaan; helaas wat korrelig naar mijn mening, maar ik durfde er niet te veel meer mee te knoeien. Ik ben ook bezig geweest met het tegelen van het werkblad. Ik heb zwarte natuursteen look-alike stenen genomen. Een echte plaat natuursteen van een kleine 2 m2 zou waarschijnlijk een beetje decadent zijn geworden... Vanavond een klein hoekje beton gestort rechts van de ovenmond; voor de symmetrie moet daar ook een klein stukje tegel komen.

Zondagavond op het verjaardagsfeestje van m'n schoonmoeder kreeg ik een broodschieter aangeboden van de bakkersvrouw; de bakkerij is noodgedwongen gesloten en de inboedel wordt binnenkort verkocht. Maar de oude broodschieter (waarmee al menig brood de oven in is gegaan, hij is dus goed 'ingelopen' ) mocht ik hebben.

Toen ik meeliep om de broodschieter op te halen mocht ik ook nog wat pannen hebben, een casinobroodblik, cake vormen en enkele rijsdoeken. Jullie begrijpen; ik ben erg blij met deze spullen.

De 'stuclaag' aangebracht bestaande uit cement:zand = 1:3 en vochtdichtingstoeslag. De laag rondom de koepel is zo'n 4 cm dik geworden, hopen dat dat afdoende is voor het opvangen van de uitzetting van de oven tijdens het stoken.

Ik ben redelijk tevreden met het resultaat, al valt het niet mee het materiaal echt strak af te werken. Nu hoeft dat in mijn geval ook niet, maar dat kan toch een waarschuwing voor anderen zijn die ook cement korstje rond de oven willen aanbrengen.

Nu mijn oven een verfje gekregen heeft moet ik aan de molens van Don Quichot denken... Misschien wat snel na het afsmeren, maar mijn handen - en die van mijn vrouw - jeukten om het even af te maken. De gevelverf stond al klaar, dus toch maar de kwast gepakt en begonnen.

Wat nu nog rest is een plaatje natuursteen voor de ovenmond, daar zal ik nu echt eens even achteraan gaan. Ik heb trouwens besloten de assleuf te laten vervallen. Ik heb twee keer een 'hele' dag (van 10:00 tot 22:00) gestookt en beide keren viel de hoeveelheid as mij reuze mee; 'n kleine 2 blikken van een blik en veger per keer. Door de sleuf te laten vervallen wordt het plaatje iets goedkoper. Maar belangrijker nog, de kans op scheuren wordt een stuk kleiner.

De oven gestookt om pizza te bakken. Na een aantal uren stoken (extra vroeg begonnen om nog wat bouwvocht kwijt te raken) ontstonden er her en der scheurtjes in de afsmeerlaag, ik heb toen de oven nog heet was de openstaande kiertjes met een extra laag gevelverf overschilderd - eens kijken hoe dat zicht gedraagt bij de volgende stookbeurt. Vraag mij af of enige scheurvorming uberhaupt te voorkomen is; hoe zit dat bij mensen die zo'n isolatie deken gebruikt hebben? Wellicht dat zo'n deken de uitzetting van de koepel opvangt?

Afgelopen weekend was mijn vrouw jarig, en (mede) gezien het prachtige weer de perfecte gelegenheid om pizza's te maken. Vrijdagavond alvast het deeg gemaakt zodat dat rustig een nachtje op smaak kon komen in de koelkast. Zaterdagmiddag de oven opstoken en wat salades maken. Toen iedereen er was rustig telkens andere pizza's op tafel - soms een verzoeknummertje - flesje rose erbij; fantastisch.

's Middags had ik wat naan gemaakt, maar nog niet volledig gebakken. Toen de overige vrienden er waren af-en-toe een naantje afbakken - onder het in ontvangst nemen van de complimenten over de oven. Zeer geslaagde avond. En het voordeel dat het 's avonds lekker warm is rond de oven, dus dat je lekker lang buiten kan blijven.